ΔΙΚΤΥΟ

Το Όχι στην αναθεώρηση του άρθρου 16 είναι το μεγαλύτερο Ναι στη Δημόσια και Δωρεάν Παιδεία

• «Η τέχνη και η επιστήμη, η έρευνα και η διδασκαλία είναι ελεύθερες, η ανάπτυξη και η προαγωγή τους αποτελεί υποχρέωση του κράτους»…,
• «Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του Κράτους…»,
• «Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν παιδείας σε όλες τις βαθμίδες της στα κρατικά εκπαιδευτήρια…»,
• «Η ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Τα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του Κράτους, έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν τους οργανισμούς τους»…,
• «Η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται».

Άρθρο 16 του Συντάγματος

Το παραπάνω απόσπασμα του άρθρου 16 του συντάγματος αποτελεί την ισχυρότερη θεσμική διασφάλιση για τη δημόσια και δωρεάν παιδεία στη χώρα μας. Ο χαρακτήρας της ανώτατης εκπαίδευσης ως δημόσιου αγαθού που θα πρέπει να παρέχεται δωρεάν σε κάθε Έλληνα πολίτη έχει τη θεσμική του αντανάκλαση και επικύρωση στις παραπάνω συνταγματικές θέσεις. Είναι λοιπόν ο δημόσιος χαρακτήρας της εκπαίδευσης αυτός που διακυβεύεται με την πιθανή αναθεώρηση του συγκεκριμένου άρθρου.

Η πρόταση για την αναθεώρηση του έγινε από την κυβέρνηση της ΝΔ μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της συνολικής αναθεώρησης του συντάγματος προς μια καθαρά νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση. Όμως η κατάργηση του δημόσιου χαρακτήρα της εκπαίδευσης κερδίζει τη συναίνεση και της ηγεσίας του ΠΑΣΟΚ. Άλλωστε χαρακτηρισμοί όπως «μη αποδοτική επιχείρηση» ή «επένδυση» είναι πολύ οικείοι στο σημερινό του πρόεδρο όταν αυτός αναφέρεται σε ζητήματα παιδείας. Η δικομματική συναίνεση πάνω σε ένα τόσο κομβικής σημασίας ζήτημα αποδεικνύει με τον πιο έκδηλο τρόπο την κοινή νεοφιλελεύθερη κατεύθυνση των πολιτικών τους που εξυπηρετούν τα συμφέροντα του κεφαλαίου πλήττοντας όλο και περισσότερο τον κόσμο της εργασίας.

Η επιμονή στην πολιτική ταύτιση των δυο χώρων έχει τη σημασία της αφού συμπυκνώνει σε μεγάλο βαθμό τόσο τους στόχους όσο και της αιτίες μιας τόσο επιθετικής κίνησης απέναντι στο δημόσιο χαρακτήρα του ελληνικού πανεπιστήμιου. Με αυτή την έννοια θεωρούμε ότι η σημερινή αναθεώρηση αποτελεί την καθοριστική συνεχεία στη διαδικασία αναδιάρθρωσης του εκπαιδευτικού μηχανισμού που εξελίσσεται σχεδόν μια δεκαετία τώρα σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες. Πρόκειται για μια διαδικασία που κεντρικός της στόχος είναι να μεταφέρει το κόστος ειδίκευσης του εργατικού δυναμικού από την επιχείρηση στους ίδιους τους εργαζόμενους με τη δημιουργία ενός μοντέλου εργαζομένου πειθαρχημένου, ευέλικτου και διαρκώς επανακαταρτιζόμενου. Οι πολιτικοί άξονες της διαδικασίας αυτής αποκρυσταλλώνονται σε επίπεδο Ε.Ε. απο το νεοφιλελεύθερο συνασπισμό εξουσίας σε συνόδους τύπου Μπολόνια. Στη χώρα μας η αναδιάρθρωση δρομολογήθηκε την περίοδο της «εκσυγχρονιστικής» διακυβέρνησης Σημίτη και επιταχύνθηκε κατά την τελευταία διετία της κυβέρνησης της ΝΔ, ανακόπηκε δε με εντυπωσιακό τρόπο από το μαζικότατο φοιτητικό κίνημα του περασμένου καλοκαιριού που κατάφερε να μπλοκάρει έστω και προσωρινά την κατάθεση του νέου νόμου πλαισίου για τη λειτουργία των ΑΕΙ.

Τελικά τι ιδιωτικοποιείται;

Το ερώτημα μοιάζει προβοκατόρικο και η απάντηση του προφανής αφού πράγματι μετά την αναθεώρηση ένα τμήμα της ανώτατης εκπαίδευσης θα βρίσκεται στη νομική κατοχή ιδιωτών. Αυτό το τμήμα αποτελούν ιδρύματα όπως τα Κέντρα Ελευθέρων Σπουδών και τα παραρτήματα ξένων πανεπιστημίων τα οποία λειτουργούν ήδη στη χώρα μας υπό ιδιωτική κατοχή και των οποίων τα πτυχία θα αναγνωριστούν ως ισότιμα με αυτά των δημόσιων πανεπιστημίων. Όμως σκοπός του παραπάνω ερωτήματος είναι να θέσει το πρόβλήμα της αναθεώρησης του Α16 στη σωστή του διάσταση που τελικά δεν είναι η ιδιωτικοποίηση των ήδη δημόσιων ιδρυμάτων αλλά η λειτουργία τους με κανόνες αγοράς που θα επιβληθούν από την παρουσία και τους κανόνες λειτουργίας των ιδιωτικών πανεπιστημίων-περιπτέρων και θα οδηγήσουν στην κατάργηση του δημόσιου χαρακτήρα των πρώτων. Το συμπέρασμα αυτό προκύπτει αν τοποθετήσουμε την επικείμενη αναθεώρηση στο πλαίσιο της γενικότερης εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης και τη συνδέσουμε με τις αλλαγές που προβλέπει το προσχέδιο του νέου νόμου πλαισίου καθώς και με τον περίφημο νόμο για την αξιολόγηση των ΑΕΙ αλλά και το αιώνιο πρόβλημα της υποχρηματοδότησης τους. Το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο από την απλή αλλαγή του χρηματοδότη (κράτος-ιδιώτης). Το πρωτεύον δεν είναι η σχέση ιδιοκτησίας αλλά ο ρόλος που θέλουν οι κυρίαρχοι να επιτελεί το Πανεπιστήμιο και έχει άμεση σύνδεση με ένα νέο, βολικό για τον εργοδότη, μοντέλο εργαζόμενου.

Και εξηγούμαστε:

1. Αν και το κόστος για την ίδρυση ενός ιδρύματος σαν το ΕΜΠ είναι απαγορευτικό για οποιονδήποτε ιδιώτη, αυτό σε καμία περίπτωση δεν διασφαλίζει το δημόσιο χαρακτήρα του σε μια απελευθερωμένη αγορά υπηρεσιών εκπαίδευσης η οποία θα δημιουργηθεί με την αναθεώρηση του Α16. Ο λόγος είναι απλός: οι ιδιοκτήτες των πάσης φύσεως ιδιωτικών ιδρυμάτων θα απαιτήσουν συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού των προϊόντων τους απέναντι σε αυτό που παράγουν τα δημόσια. Τις συνθήκες αυτές θα εξασφαλίσουν η διακοπή της χρηματοδότησης από τον κρατικό προϋπολογισμό και η «διασφάλιση της ποιότητας» με αγοραία κριτήρια (αξιολόγηση των ιδρυμάτων και χρηματοδότηση όσων ικανοποιούν τις ανάγκες των επιχειρήσεων και της καπιταλιστικής παραγωγής). Με αυτό τον τρόπο τα δημόσια πανεπιστήμια για να συμπληρώσουν τις ανάγκες χρηματοδότησης θα αναγκάζονται είτε να αναζητήσουν ιδιωτικούς πόρους είτε να προσαρμοστούν στις επιταγές της αξιολόγησης για να χρηματοδοτηθούν. Και στις δυο περιπτώσεις θα αναγκαστούν να προσαρμόσουν το έργο τους στις ανάγκες των επιχειρήσεων.

2. Η προσαρμογή του ακαδημαϊκού έργου των ιδρυμάτων στις ανάγκες του κεφαλαίου θα γίνει και στα δυο επίπεδα λειτουργίας τους δηλαδή και στην ερευνά και στη διδασκαλία. Στο επίπεδο της έρευνας θα λειτουργούν σαν εργοστάσια παραγωγής ευρεσιτεχνιών με προορισμό την ενίσχυση της χρηματοδότριας επιχείρησης και στο επίπεδο της διδασκαλίας σαν εργοστάσια παραγωγής του τύπου του εργαζομένου που περιγράψαμε παραπάνω. Καταργείται έτσι στη πράξη η ακαδημαϊκή αυτοτέλεια των ιδρυμάτων η συνταγματική κατοχύρωση της οποίας θα έχει ήδη καταργηθεί με την αναθεώρηση του Α16. Επίσης εισάγονται περισσότερες στρεβλώσεις στην επιστημονική σκέψη και στην έρευνα.

3. Η ευθυγράμμιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας με τις ανάγκες του επιχειρηματία χρηματοδότη θα διαλύσει τα γνωστικά αντικείμενα και άρα τα εργασιακά δικαιώματα των αποφοίτων. Τα προγράμματα σπουδών θα αναδιαρθρωθούν σε μια κατεύθυνση απομάκρυνσης από τη γενική θεωρητική γνώση και έμφασης στην εξειδίκευση των εφήμερων αναγκών της αγοράς. Κάθε απόφοιτος θα αποκτήσει όπως προβλέπει ο νόμος για τις πιστωτικές μονάδες ατομικό φάκελο δεξιοτήτων στον οποίο θα καταγράφονται τα μαθήματα που έχει παρακολουθήσει καθώς και τα credits που αντιστοιχούν στο καθένα απ’ αυτά. Η αντικατάσταση των ενιαίων πτυχίων από ατομικούς φακέλους δεξιοτήτων έχει άμεση αντανάκλαση στα εργασιακά δικαιώματα των αποφοίτων αφού καταργεί τις συλλογικές εργατικές ενώσεις και οδηγεί σε ατομική διαπραγμάτευση με την εργοδοσία.

4. Η ίδρυση και αναγνώριση των ιδιωτικών ιδρυμάτων χαμηλής ποιότητας σπουδών και ο ανταγωνισμός τους με τα δημόσια εντός της ελεύθερης αγοράς υπηρεσιών εκπαίδευσης θα έχει (με τον τρόπο που περιγράψαμε παραπάνω) αρνητική επίδραση στο γνωσιολογικό περιεχόμενο των προγραμμάτων σπουδών των δημόσιων πανεπιστημίων. Η γνώση από δημόσιο αγαθό που εξυπηρετεί τις ανάγκες της κοινωνίας μετατρέπεται σε εμπόρευμα στα χέρια των επιχειρηματιών.

5. Ο τρόπος λειτουργίας των ιδιωτικών σχολών δηλαδή το καθεστώς ιδιωτικής επιχείρησης που επικρατεί στην «εκπαιδευτική» και στη διοικητική τους δομή με διατάξεις που περιέχονται στο προσχέδιο του νέου νόμου πλαισίου θα μεταφερθεί και στα δημόσια πανεπιστήμια. Πρόκειται για ένα πολύ σοβαρό πλήγμα στα δικαιώματα των φοιτητών, στις συνθήκες της καθημερινότητας τους αλλά και στην εσωτερική δημοκρατία των σχολών και του ρόλου τους ως χώροι ελεύθερης διακίνησης ιδεών και ριζοσπαστικοποίησης της νεολαίας. Αυτό σε απλά ελληνικά σημαίνει τα εξής: α. Δίδακτρα και για τους φοιτητές του δημόσιου πανεπιστημίου – περαιτέρω κατάργηση της δωρεάν σίτισης και στέγασης β. Εντατικοποίηση και εξειδίκευση των σπουδών-πειθάρχηση του φοιτητικού σώματος γ. Κατάργηση των δημοκρατικών διαδικασιών συνδιοίκησης , των συλλογικών οργάνων (γενικές συνελεύσεις) και του φοιτητικού συνδικαλισμού δ. Κατάργηση του πανεπιστημιακού ασύλου.

Από τα παραπάνω είναι εύκολο να συμπεράνουμε το πόσο κρίσιμη είναι για το μέλλον του δημοσίου πανεπιστημίου πιθανή αναθεώρηση του συγκεκριμένου συνταγματικού άρθρου. Το γεγονός ότι αποτελεί την καθοριστική θεσμική ρύθμιση ώστε να μπορεί να μπει σε πραγματική κίνηση η διαδικασία της εκπαιδευτικής αναδιάρθρωσης, και άρα η διάλυση σχολών και επαγγελματικών δικαιωμάτων κάνει τη μάχη για την υπεράσπιση του Α16 μητέρα όλων των μαχών στο πεδίο της εκπαίδευσης.

Τη μάχη αυτή θα πρέπει να δώσουμε ενωμένοι όλοι όσοι το περσινό καλοκαίρι καταφέραμε την πρώτη μεγάλη νίκη απέναντι στην κυβερνητική επίθεση με τη συγκρότηση του μεγαλειώδους φοιτητικού κινήματος. Του φοιτητικού κινήματος που συγκροτήθηκε στη βάση του κοινού διακυβεύματος που έθετε τότε η συγκυρία και δεν ήταν άλλο από τη μη κατάθεση του νέου νόμου πλαισίου. Αυτός ήταν και ο λόγος της νικηφόρας πορείας του αλλά και της εμπλοκής πλήθους ανένταχτου κόσμού που είδε στους στόχους πάλης που έμπαιναν την αντανάκλαση των καθημερινών του αναγκών. Στο δρόμο λοιπόν των καλοκαιρινών αγώνων καλούμαστε να βαδίσουμε και πάλι ανταποκρινόμενοι στο σημερινό διακύβευμα που δεν είναι άλλο από την υπεράσπιση του Α16. Το φοιτητικό και το μαθητικό κίνημα μαζί με τις ομοσπονδίες των δασκάλων, των καθηγητών και των μελών ΔΕΠ (ΔΟΕ, ΟΛΜΕ, ΠΟΣΔΕΠ) θα πρέπει να κρατήσει ζωντανή τη φλόγα της αντίστασης και να κερδίσει με το μέρος τους εργαζόμενους, τους γονείς, την κοινωνία ολόκληρη στο δίκαιο αγώνα των πολλών απέναντι σε μια κυβέρνηση των λίγων. Με αυτόν τον στόχο και με πρωτοβουλία της ΠΟΣΔΕΠ που συμμετέχουν ΔΟΕ, ΟΛΜΕ, φοιτητικοί σύλλογοι συγκροτείται Πανελλαδική Πρωτοβουλία Για το Άρθρο 16 ώστε να εκφραστεί ένα παλλαϊκό ρεύμα εναντίωσης στην αναθεώρηση του άρθρου 16. Στην πρωτοβουλία συμμετέχουν πλήθος κοινωνικοί και συνδικαλιστικοί φορείς που οργανώνουν τοπικές επιτροπές σε όλες τις πόλεις, στους χώρους δουλειάς και στις σχολές. Υπογραφές συλλέγονται στο site της πρωτοβουλίας: www.arthro16.gr. Και η κοινωνία είναι έτοιμη να ανταποκριθεί στο κάλεσμα γιατί ο αγώνας της υπεράσπισης του Α16 είναι ο αγώνας για την υπεράσπιση της δημόσιας παιδείας…